'Ang Prinsesa ng Quiapo,' dokumentaryo ni John Consulta | I-Witness

[ENTRANCING MUSIC] [HORNS HONKING] JOHN: Isa ang Quiapo sa pinakaabalang lugar sa Maynila. LECTOR: "...ang pasya ay pantay-pantay." "Panginoon, iyong taglay ang Salitang bumubuhay." JOHN: Dagsa rito ang mga mananampalataya at deboto ng Itim na Nazareno. Noon hanggang ngayon, sentro din ang Quiapo ng komersiyo. [OVERLAPPING CHATTER] Sa totoo lang, ngayon lang ako nakalibot sa Quiapo. At imposibleng hindi ka mapa-food trip dito. Anong klaseng juice ito? -Ano, dragon fruit juice. JOHN: Dragon fruit

juice, okay. -Sige, puwedeng matikman na? -Puwede. -Okay, so ito na ang dragon fruit juice na talaga namang, kita ninyo naman, pinipilahan talaga rito sa Quiapo. Tikman natin, ano. Ang sarap. Must-try dito sa Quiapo. JOHN: Pero hindi lang pagkain ang ipinunta ko rito. Pakay kong makita ang iba't ibang kultura. At makilala ang tinatawag na "Bae A Labi" o ang hinirang na prinsesa sa Quiapo. [MAN CHANTING IN LOCAL LANGUAGE] Nagkataon na sa unang Linggo ng buwan ako dumalaw rito. Sa dami ng tao, um

abot na hanggang labas ng simbahan ang mga deboto. LECTOR: ...ng katawan ni Kristo. JOHN: Nakikimisa kahit pa tirik na ang araw. ANNABEL: Tapos iyon ang ating usually pinag-uusapan... JOHN: Dito ko kinita si Annabel, isang kilalang tour guide sa Quiapo. Kasama niya ang dalawang Gen Z na sinasanay niyang maging tour guide. -Hello po, Ma'am Annabel. -Ay, hello, sir. -Magandang umaga po, John Consulta po sa I-Witness. -Oo, Annabel po. [CHUCKLES] -Kumusta po kayo? Kumusta po kayo? Kumusta po? -Mabut

i naman po. Sir, thank you naman po... JOHN: Nagsimula ang kanilang tour dito sa makasaysayang Plaza Miranda. -Ang Plaza Miranda ngayon, napapansin ninyo, medyo ginagawa na ring Instagram-worthy ng Quiapo. Pinaganda dahil nga po sa sobrang dami ng tao sa loob ng simbahan. Dito sa banda rito, makikita ninyo ito, itong platform na ito at saka iyong estatwa na iyan, the cradle of great, ipinagawa iyan para ipaalala sa mga Manileño na rito sa Plaza Miranda, puwede kang maglabas ng saloobin mo. JOHN:

Ang Fundacion Santiago, isang non-government organization ang nagturo sa mga kagaya ni Annabel na maging heritage community guide. At siya na ngayon ang nagtuturo sa mga kabataan kabilang ang kaniyang anak. -Ito ay mga original talaga na batang Quaipo, born and raised in Quiapo. -Growing up, hindi ko pa po na-appreciate before ang heritage, ang natatago ng Quiapo pero sa nakikita ko po sa work niya and parang nabuksan po ako ng opportunity para po mas makilala kung saan ako lumaki, o ano po iyo

ng itinatagong-- hidden gem dito sa Quiapo. Kasi ang dami pong mga stigma regarding sa Quiapo, eh. -Ano ba iyong mga naririnig mong mga stigma tungkol sa Quiapo? At ano ang gusto mong mangyari dito? -Quiapo is more than magnanakaw, more than mandurukot, more than mga kung ano pa pong mga negative na mga itinatawag po rito sa Quiapo. Gusto naming i-promote na there's more to that, there are more stories, marami pong mga culture, tradition na hindi po alam ng nakararami. [CHORAL MUSIC] JOHN: Hindi

lang pala basta pasyalan lang ang Quiapo dahil malalim ang kahulugan nito para sa marami gaya ni Annabel. -Noong time po kasi na nabiyuda ako, iyon lang ang pinanghahawakan ko. So nag-grow, nag-grow iyong aking debosyon at nag-grow na rin iyong pagmamahal ko sa pamana sa Quiapo. JOHN: Inilibot pa ako ni Annabel sa mga sulok-sulok ng Quiapo kung saan iba't ibang klaseng mga paniniwala ang nakita ko. -Ito iyong aming mga manghuhula sa Quiapo. JOHN: Iyan. So ano po ba mayroon dito, ma'am? -Iyan iy

ong charms. Oh, usually ito, iyong charms na ito, ito ay pantanggal ng malas. And itong charms na ito, usually hindi siya binibili na para sa iyo. Bibilhin mo siya para ibigay... -Sa ibang tao? ANNABEL: ...sa ibang tao. -Ah, so parang regalo mo-- ANNABEL: Yes. -Pangkalahatang kahilingan, kuya. JOHN: Halos lahat na yata ng problema, may solusyon sila rito. -Pero kung gusto mo ay babae iyong pakonsensiyahin mo-- kunwari iyong kapitbahay mo nagtapon ng basura, gigil na gigil ka sa kaniya, hindi mo

siya maaway, so babae, ito iyong-- Babae ito, Ate Alma, ano? -Itong babae ang iyong i... -Iharap natin sa camera. -Yes. -Babae, ano? -Babae. -You mean, mukhang babae. -Oo. JOHN: Ilang hakbang lang mula sa sentro ng Katolisismo sa Quiapo, matatagpuan ang sentro ng Muslim community sa buong Maynila. Kailangan mo lang tumawid sa lagusang ito sa ilalim ng Quezon Bridge. Dito ko raw mahahanap ang prinsesa ng Quiapo. [ETHNIC MUSIC] [INDISTINCT CHATTER] [HORN HONKING] Pagdating ko sa Muslim Town, paran

g wala ako sa Maynila. Mula sa kasuotan, pagkain, at mga paninda. Naabutan kong naghahanda rin ang komunidad para sa darating na Ramadan. [UPBEAT IMMERSIVE MUSIC] Kikitain ko rito si Chui, isa sa mga vlogger na nauna nang nagtampok sa kultura ng mga Muslim dito. Sa kaniyang mga vlog, ibinibida niya ang mga pagkaing Muslim at ang mga kuwento sa likod nito. Ano ba itong lugar na ito? -Ito, tinatawag ito, John, "Globo de Oro." -Okay. -So dito iyong mga... naninirahan karamihan ang ating mga kapatid

na Muslim, lalo na mga galing Maranao, Maguindanao. Tapos dito, marami ka rin makikitang mga produkto na galing probinsya nila. Kasi itong kainan na ito, ito talaga iyong isa sa paborito ko. Ito iyong pater ni Tita Inta. -Ah... -Ayan. So very pang-budget friendly siya. Twenty-five pesos, mayroon ka nang meal. -Twenty-five pesos? -Opo, P25. -Ano ang kasama roon sa P25? -Sa styrofoam na iyon, mayroon iyong double turmeric rice. Tapos mayroon iyang ulam, puwede kang mamili kung chicken piaparan o

iyong bestseller nila na chicken rendang. -Wow. -Opo. So, ito po iyon. As-salamu alaykum, Tita Inta. [ETHNIC MUSIC] -Perfect bite ito. -Okay. -Sige, so-- -Cheers po. -Cheers. -Cheers. [CHUCKLING] -Cheers. Mmm. -Masarap. Uy! -[BOTH LAUGH] -Ang sarap nga. -Iyong taste buds mo talaga, mabubusog din talaga. Alam mo iyong, it's an explosion of flavors, eh. -Oo. -Iyong anghang, iyong palapa, iyong turmeric, iyong luya. -Parang ang daming ganap. -Oo. -Alam mo iyon, na akala mo, "Ha? Filipino food ba it

o?" "Oo, Filipino food ito," at the same time. Parang ganoon. JOHN: 2019 nang simulang mag-vlog ni Chui. -I'm being honest, satti is my favorite Mindanao food of all time. -So, ano pa iyong mga bagay na kinagustuhan mo rito sa pagva-vlog mo ng pagkain ng pagkaing Maranao? -Itinatanong po ng iba, eh, "Bakit ba mahilig ka mag-promote ng halal food, Muslim ka ba?" Actually, Christian po ako, Katoliko ako, eh. Pero ang interest ko kasi, it's more on paano mo rin sila ilalagay sa limelight. -Mm-hmm.

-Na sabi ko nga, eh, "Ang daming, 'di ba, trending na Korean food, ang daming trending na ibang pagkain pero bakit hindi iyong sariling atin?" Which is based on history nga, ang pagkaing Muslim o pagkaing halal, precolonial. -Paano nabago iyong perspective mo sa Muslim community dito sa pagfi-feature mo ng pagkain ng mga Maranao as a vlogger? -So iyon po iyong parang minsan, iyong fulfilling, eh, na nag-iba talaga, like iyong pananaw ko, perspective ko na, "Ah, ito palang vlogging, hindi lang pa

la ito iyong parang puwede ka sumikat, puwede kang magpasikat. It's more on game changer." Iyong kaya mong magbago ng pananaw ng mga tao, alam mo iyon? JOHN: Sunod naming hinanap ang isa sa viral food dito sa Quiapo-- ang pastil o pater. Chui, ano itong lugar na ito? -Ito, sir, like geographically, Bautista Street talaga ito pero dahil sa daming pastilan, tinatawag nilang "Pastil Street." So, rito makikita mo, halos lahat iyan, nagbebenta ng tinatawag nilang "pastil." So iyon, eh, rice meal na m

ay kaunting ulam na parang adobo flakes, nakabalot sa dahon ng saging. JOHN: Kanin na may adobo flakes sa ibabaw? -Parang ganoon tapos nakabalot sa dahon ng saging. Pero ang catch doon, P10 lang. -Sampung piso lang? -[LAUGHING] Sampung piso lang. -Isang order? -Isang order. So, ito na po iyon. Iyan, tig-isa tayo. -Cheers. -Okay. Cheers. -'Di ba? -Puwede. Ang sarap, para siyang lasang adobo. -Parang nga po, mm-hmm. -Sampung piso, isang order nito? -Isang order lang iyon. -Pero iyong P10, ito... S

a dami niya, parang sa tantiya ko makaka-lima hanggang anim na subo ka sa P10. Eh, talagang sulit na sulit sa presyo niya. JOHN: Ayon kay Professor Julkipli Wadi, dean ng Institute of Islamic Studies ng University of the Philippines, karamihan sa mga Muslim sa Quiapo ay mga Maranao. Likas daw silang maabilidad lalo na pagdating sa kanilang mga pagkain. -Kaya riyan sa Quiapo, sa galing nila in going into business venture, maski iyong Indonesian food, Malaysian food, [CHUCKLES] Tausug food, Maguin

danao food, puwede nilang i-transform iyon to make it as Maranao food. JOHN: Mahalagang elemento ang kulay sa kulturang Maranao kaya't nangingibabaw ang dilaw at pula sa kanilang pagkain. PROF. WADI: These colors ay generally identified with the royals kaya hanggang ngayon, malakas iyong royalty tradition nila. [ARABIC MUSIC] JOHN: Ayon pa kay Professor Wadi, hindi nakabuo ng sultanato ang mga taga-Lanao. -Traditionally, wala. Ang mayroon sa kanila, iyong sinasabing "Pat a Pangampong." Extension

lang ang Maranao royalty ng Maguindanao royalty. Sina ano ito, iyong sina Sultan Kudarat and so on and so forth. JOHN: Pero naging bahagi na ng tradisyong Maranao ang maghirang ng Bae A Labi. [MAN CHANTING IN LOCAL LANGUAGE] Pinipili at pinagbobotohan ng mga lider ng Muslim communities kung sino ang magiging Bae A Labi base na rin sa popularidad at kakayahan nilang tumulong. At dito sa Muslim Town sa Quiapo, hinirang ang kanilang kauna-unahang prinsesa-- Si Hadja Noron. Taong 1976 nang dumating

siya sa Quiapo. Katatapos lang noon ng giyera sa Mindanao sa kasagsagan ng Martial Law. -Pagdating ko rito sa Manila, siyempre nanibago ako. Sabi ko, "Napakaganda pala iyong Manila. Malaki ang diperensiya sa lugar namin." Siyempre, mapunta ako rito sa Quiapo, katatapos lang nitong ano, Golden Mosque. Ang imam dito na una, iyong asawa ng kapatid ko kaya rito kami nanirahan, dito sa Quiapo. JOHN: Ipinakita ni Hadja Noron ang isinuot niyang damit nang siya'y koronahan. HADJA NORON: Ito iyong tinat

awag na "langkit design" ng Maranao. JOHN: Anong ibig sabihin po nitong disenyong ito? May ganito ho bang bulaklak sa Maranao? -Oo, kasi ako, mahilig kasi ako sa bulaklak, eh. JOHN: Oo. -Kaya iyon. Sabi ko, lagyan na lang ng bulaklak. JOHN: Si Hadja Noron ang isa sa pinakakilala at pinakaunang nagtitinda ng pagkaing Maranao rito noon pang dekada '90. -Malapit na iyang ulam? JOHN: Katulong niya rito ang kaniyang anak na si June-Nairah. -Walang restaurant kasi rito noon, maliliit, puro pater kami.

Kaya ako ang unang nagpatayo ng restaurant na maliit kaya hanggang sa nakuha ko na iyong malaki na restaurant. [PERCUSSIVE MUSIC] JOHN: Dumami nang dumami ang mga pagkaing Maranao na kaniyang ibinebenta. -Pero ang pinaka-ano nila iyong sabi niya, "Ang sarap ng piaparan na manok at saka rendang." At saka iyong ginataanan na ulo ng dalag, ginataan na ulo ng buhaw, iyong tinatawag namin na "budi," iyong itlog ng isda. -Maliliit po siya na itlog ng carpa pero nagkadikit-dikit. Bakit po nagkaganoon?

-Kasi nilagyan ng kulay. -Iyan na iyong turmeric. -Na ano po iyon? Turmeric? -Kasi iyong sa amin, kapag ano, parang malansa kasi. -Iyong lasa niya, hindi sobrang anghang pero masarap siya at kakaiba sa panlasa. First time akong nakatikim ng ganito. -Kami talaga, pinaka-ano talaga namin, iyong palapa talaga iyong pampalasa namin sa ulam, eh. -Mm-hmm. -Hindi talaga mawawala iyon sa amin. JOHN: Ang pangunahing sangkap ng palapa ay ang sakurab o native scallions na iniluluto ng halos apat na oras.

-So ito, John, tumutubo ito sa may Lanao del Sur. -Okay. -Sa bandang Marawi, so ipinadadala pa nila rito sa Manila kasi iyong mga pagkain dito, pansin natin, 'di ba, like iyong piaparan at saka iyong rendang, may tinatawag iyan na "palapa" na condiment. Iyong palapa, parang sambal nila iyon o spice. -Ito iyong main ingredient noon. -Ah. JOHN: Dito sa Quiapo matatagpuan ang pinakamalaking mosque sa Maynila-- [RHYTHMIC VOCAL MUSIC] ang Golden Mosque. Itinayo noong 1976, kaya nitong magpatuloy ng 2

2,000 na katao. [MAN PRAYING IN LOCAL LANGUAGE] Mahalagang bahagi ang mga mosque sa pamumuhay ng mga Muslim. Sa panahon ng mga Amerikano, matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, mas naging bukas ang Manila para sa mga Muslim. Nauna na ang Indian Muslims na nagtungo rito para magnegosyo. -Sinundan iyon ng mga tinatawag nating "Pensionados." Ito iyong mga kabataang Muslim noong araw na binigyan ng scholarship ng American Colonial Government. So, pumunta sila rito sa Maynila, nag-aral. So, naggr

upo-grupo sila roon sa Indian Muslims. JOHN: Noong 1972, nang lumaganap ang kaguluhan sa Mindanao, maraming Muslim ang napilitang magtungo sa Maynila. Ang Quiapo ang isa sa nagsilbing safe exit nila rito. -In the early days, it was multitribal. May Maranao, may Maguindanao, may Tausug, may Yakan, may Sama apart from the early Muslim Indians. But later on, unti-unting nagiging Maranao-dominated na iyong Quiapo. Na for them to survive, they really have to be good in business, magtinda-tinda ng mga

puwedeng pagkakitaan. And this became, eventually, their tradition. JOHN: Sa matagal na panahon ng pakikipagsapalaran ng mga Muslim sa Quiapo, hindi pa rin nawawala ang diskriminasyon. -Masakit, siyempre, pinakamasakit iyon sa amin. Kahit na wala kang kasalanan, sinasabi na, "Ayan, ano na iyan, Abu Sayyaf iyan." O kaya ano, iba-iba ang tawag, "Oh, Muslim iyan..." "Hindi iyan ano rito, hindi tagarito iyan," ganoon, kaya siyempre nasasaktan kami. JOHN: Papaano ninyo po ino-overcome iyong mga gano

ong klaseng connotation? HADJA NORON: Siyempre, kapag ganoon, hindi namin pinapansin iyon, pinalalagpas namin iyon. Sabi namin, "Darating din ang panahon na maiintindihan nila tayo." JOHN: Hindi lang titulo ang pagiging prinsesa o Bae A Labi. Sila ang nagsisilbing tagaprotekta ng mga kababaihan sa komunidad. Masasabing babaeng bersiyon sila ng isang sultan. -Essentially, Maranao is a patriarchal society. It's always male-dominated. Kapag ni-declare kang parang Bae, isa kang respetadong kilalang

Maranao leader. -Ano, kumusta ang ano mo? JOHN: Anim na taon ang termino ng pagiging Bae A Labi. -Pinakaimportante sa akin iyong kaming mga kababaihan na natutulungan namin. Oo, talagang importante iyon, iyong mga katulad ko na mga babae na sa akin lumalapit. Siyempre, nasasabi ko iyong ano, maganda na ipapayo ko sa kanila. [RIVETING MUSIC] JOHN: At dito ko nakita kung paano nagiging haligi ng komunidad ang isang prinsesa ng Quiapo. [ETHNIC MUSIC] JOHN: Buong lakas at oras ang ibinibigay ni Hadj

a Noron sa kaniyang tungkulin bilang Bae A Labi. Kaya rin siya ang napili para sa posisyong ito ay dahil sa mahabang karanasan sa buhay bilang elder ng komunidad. Likas din daw matulungin si Hadja Noron. -Mahirap kasi iyong trabaho pala ng Bae A Labi kasi lahat ng problema, nasasalo mo, eh. Mayroong uuwi sa probinsiya na kulang sa pamasahe. Ganoon, maraming iyong problema sa pagiging Bae A Labi pero Alhamdulillah, kasi iyong barangay namin, iyong chairman namin, nagtulong-tulong man kami. [SOFT

MUSIC] Fatima, oh, kumain ka na. Kumain ka ng ano. JOHN: May sugat siya sa paa dahil sa sakit na diabetes. -Minsan binibigyan ko ng ano, minsan sa umaga, tapos sa gabi. Dalawang beses ko siya binibigyan sa isang araw. Lakasan mo ang kain mo para gumaling ka. -Hindi lang ako ang tinutulungan niya, lahat ng may kailangan dito sa Quiapo, tumatakbo sa kaniya. JOHN: Kaakibat ng kaniyang tungkulin ang pagpapanatili ng kaayusan sa kanilang lugar. HADJA NORON: Grabe karami, puro ano, puro... JOHN: Probl

ema? HADJA NORON: Tanan, tanan. Mahirap kasi kapag itinanan iyong isang babae na hindi ma-solve sa isang araw na iyon, kasi patayan na iyon kaya kailangan madalian. -Mm-hmm. So kayo po iyong namamagitan sa dalawang pamilya? -Oo. Vilma! JOHN: Higit sa ano mang tulong na kaya niyang ibigay, marahil pinakaimportante ang pagpaparamdam ni Hadja Noron na hindi sila iba, hindi sila nag-iisa. Dahil narito na rin ako sa Quiapo... ipinagpatuloy ko na rin ang pagtikim ng ipinagmamalaki nilang mga pamanang

pagkain. Ang sarap, ano. Iyong tamis, iyong alat, naghahalo siya. -Kanin na lang ang kulang. -Yes. [PERKY MUSIC] JOHN: Mga hopia naman ang dinarayo ng mga parokyano sa tindahang ito. ANNABEL: Yes, ito. Ang Kim Chong Tin ay nag-start siya, 1927. Until now, the same area, the same owner, that's fourth generation na ang owner nito. Mainit, sir. [LAUGHS] -Mainit pa nga. -Iyan naman, mayroon siyang smoky flavor. -Kakaiba-- Marami na akong natikmang monggo na hopia pero may kakaibang factor talaga na

nagpapasarap sa kaniya. JOHN: Mula man sa magkabilang bahagi ng Quiapo sina Hadja Noron at Annabel, ipinagtatagpo naman sila ng iisang hangarin. -Para sa akin, ang pangarap ko na madagdagan pa ang kagandahan ng Quiapo. At saka iyong mga tao rito, maging matagumpay sa negosyo nila para gumanda ang Quiapo. -From dalagita pa lang ako hanggang ngayon, narito pa rin ako sa Quiapo at ang pagmamahal ko sa mga pamana ng Quiapo. At gusto ko ring pangalagaan iyon, so I'm passing it sa mga bata, sa itini-t

rain ko ngayon. Iyong sa akin na lang, iyong legacy ko na mayroon akong-- may ambag ako sa pagpapaganda ng imahe ng Quiapo. JOHN: Sa pagbisita ko sa Quiapo, nakita ko ang dalawang mukha nito. -Forward po tayo, forward. JOHN: Parehong hinubog ng magkaibang relihiyon ang kanilang kultura at tradisyon. Kung sa ibang panig ng mundo, hidwaan ang resulta ng hindi pagkakaunawaan at pagkakaiba sa pananampalataya, iba ang sitwasyong nasaksihan ko rito. -Dito sa Quiapo, buhay na buhay iyong tolerance, iyo

ng parang kahandaan ng Christians and Muslims to live in the same space. So, masasabi natin na mayroon tayong Quiapo na pupuwedeng ipagmalaki na kung saan magbabago ito ng stereotypes. JOHN: Dito, pinatunayan nilang mayroon mang pagkakaiba, hindi imposible ang magkaisa. Mula rito sa Quiapo, Maynila, ako po si John Consulta, at ito ang I-Witness. [UPLIFTING MUSIC]